Nooit meer aansprakelijk door een exoneratie?
Een exoneratiebeding is een bepaling in een contract of algemene voorwaarden die aansprakelijkheid beperkt of uitsluit, die anders op basis van de wet wel zou hebben bestaan (bijvoorbeeld uit onrechtmatige daad). Er is bijvoorbeeld sprake van een exoneratiebeding wanneer in de algemene voorwaarden het volgende is opgenomen: "wij zijn niet aansprakelijk voor schade die voortvloeit uit onze dienstverlening" of "de aansprakelijkheid is beperkt tot het bedrag dat in het desbetreffende geval aan X wordt uitbetaald door de door X gesloten beroepsaansprakelijkheidsverzekering". Of ook echt een beroep kan worden gedaan op een exoneratiebeding hangt af van verschillende factoren, zo bleek bijvoorbeeld uit een uitspraak van de Rechtbank Limburg.
Wat was er aan de hand?
Cavemanrun organiseert jaarlijks een hardloopevenement waarbij de deelnemers onderweg diverse obstakels tegenkomen (een zogeheten 'obstacle run'). Een man heeft zijn vrouw, samen met elf anderen, opgegeven voor het hardloopevenement. Het laatste obstakel van de wedstrijd bestond uit een steigerwerk met springplateau van ongeveer vijf meter hoog. Het steigerwerk werd aan de achterkant beklommen met een touwnet, en vervolgens sprongen de deelnemers aan de voorkant naar beneden op een groot luchtkussen. Bij de landing op dit luchtkussen heeft de vrouw een dubbele beenbreuk opgelopen. De vrouw vindt dat het luchtkussen onvoldoende was gevuld met lucht, waardoor haar val niet goed werd opgevangen en zij met haar benen de grond heeft geraakt. Daarmee heeft Cavemanrun niet voldaan aan haar plicht om voor een voldoende veilig parcours te zorgen en dus haar zorgplicht jegens de deelnemers niet behoorlijk nageleefd, aldus de vrouw. De vrouw stelt Cavemanrun aansprakelijk voor de door haar geleden schade op grond van art. 6:74 BW (wanprestatie), art. 6:162 BW (onrechtmatige daad) en art. 6:173 BW (gebrekkige roerende zaak).
Standpunt Cavemanrun
Cavemanrun stelt dat zij niet aansprakelijk is en doet daarbij een beroep op haar algemene voorwaarden. In deze voorwaarden is opgenomen dat de organisatie in geen geval aansprakelijk is voor ongevallen of schade. Daarnaast stelt Cavemanrun dat sprake is van 'eigen schuld' omdat de vrouw vrijwillig heeft deelgenomen aan het evenement.
De rechtbank
De rechtbank oordeelt dat de algemene voorwaarden van Cavemanrun van toepassing zijn op de tussen partijen bestaande rechtsverhouding, ook al heeft haar man haar aangemeld voor de Cavamanrun. Maar het exoneratiebeding in de algemene voorwaarden is naar het oordeel van de rechtbank vernietigbaar wanneer vast komt te staan dat het luchtkussen inderdaad onvoldoende was gevuld met lucht. Het exoneratiebeding van Cavemanrun is volgens de rechtbank namelijk een onredelijk bezwarend beding (art. 6:233 jo. 6:237 sub f BW).
De vrouw heeft naar het oordeel van de rechtbank echter nog niet bewezen dat de dubbele beenbreuk is ontstaan doordat het luchtkussen niet voldoende was opgepompt. De zaak wordt daarom aangehouden, en de vrouw krijgt de gelegenheid om de toedracht van het ongeval nader te onderbouwen. Wanneer inderdaad zou blijken dat de dubbele beenbreuk is ontstaan doordat het luchtkussen niet voldoende was opgepompt, staat het exoneratiebeding niet aan aansprakelijkheid in de weg, en dient Cavemanrun (een gedeelte van) de schade te vergoeden.
Eigen schuld
De rechtbank gaat vervolgens alvast in op de mogelijke 'eigen schuld' van de vrouw. De rechtbank oordeelt dat, wanneer vast zou komen te staan dat Cavemanrun haar zorgplicht heeft geschonden, de schade van de vrouw voor één derde deel aan haar zal worden toegerekend. De rechtbank komt tot dit oordeel omdat de vrouw (i) vrijwillig heeft deelgenomen aan het evenement, (ii) er een alternatieve route bestond voor deelnemers die de sprong niet wilden maken, en (iii) omdat borden bij het luchtkussen waren geplaatst waarop instructies stonden over de wijze waarop de sprong gemaakt moest worden.
Onaanvaardbaar beding
Hoewel hierop geen beroep is gedaan, had de vrouw ook kunnen stellen dat het exoneratiebeding naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is. Een exoneratiebeding kan namelijk, naast dat dit 'onredelijk bezwarend' is, ook niet van toepassing zijn als toepassing van dit beding naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid 'onaanvaardbaar' is (art. 6:248 lid 2 BW). Dit wordt ook wel de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid genoemd. Een exoneratiebeding werd bijvoorbeeld onaanvaardbaar geacht toen als gevolg van een fout van een monteur van Stedin overspanning ontstond bij iemand thuis. Stedin beriep zich op een in de algemene voorwaarden overeengekomen exoneratiebeding, maar de rechtbank ging daar niet in mee. De rechtbank oordeelde dat het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar was daar in dit geval een beroep op te doen. Hierbij woog de rechtbank mee dat de persoon bij wie de schade was ontstaan, deze schade niet kon verhalen bij een verzekeraar. Stedin kon dat mogelijk wel. Overigens heeft de Hoge Raad bepaald dat terughoudendheid geboden is bij het honoreren van een beroep op de beperkende werking van redelijkheid en billijkheid. Een beroep daarop zal dus niet snel slagen, maar uitgesloten is het zeker niet.
Onaanvaardbaar of onredelijk bezwarend?
Wanneer sprake is van zowel een 'onredelijk bezwarend beding' als een 'onaanvaardbaar beding' in de algemene voorwaarden, mag je kiezen op welke bepaling je een beroep doet. Hierbij is van belang te onthouden dat de rechtsgevolgen verschillen. Wanneer een bepaling 'onredelijk bezwarend' is, wordt de bepaling vernietigd. Wanneer een bepaling 'onaanvaardbaar' is, wordt deze buiten toepassing gelaten. Vernietiging zorgt ervoor dat de exoneratie gedurende de resterende looptijd van de overeenkomst niet meer kan worden ingeroepen. Wanneer een exoneratie buiten toepassing wordt gelaten, dan geldt dat alleen voor dat specifieke geval. De exoneratie kan dan gedurende de resterende looptijd van de overeenkomst nog wel worden ingeroepen.