De prijs van de advocaat

Een arrest van het Hof van Justitie van de Europese Unie van 12 januari 2023 deed binnen de advocatuur het nodige stof opwaaien. De hoogste Litouwse rechter stelde prejudiciële vragen aan het Europese Hof over de uitleg die moet worden gegeven aan Unierechtelijke bepalingen ter bescherming van consumenten tegen oneerlijke contractuele bedingen.

Alleen uurtarief is niet voldoende ‘duidelijk en begrijpelijk’

De consument was door een advocaat bijgestaan in een echtscheidingsprocedure. De advocaat had volstaan met het meedelen van zijn uurtarief, maar had de cliënt geen opgave gedaan van de te verwachten kosten.

In zijn uitspraak oordeelt het Hof dat een consument ook in geval van juridische dienstverlening in staat moet worden gesteld op basis van volledige informatie te besluiten om wel of niet een overeenkomst aan te gaan. Een overeenkomst die uitsluitend is gebaseerd op uurtarief voldoet niet aan het vereiste van het Unierecht dat bedingen duidelijk en begrijpelijk moeten zijn geformuleerd, aldus het Hof van Justitie.

Niks nieuws

De aandacht voor dit arrest doet vermoeden dat de uitspraak nieuwe verplichtingen voor advocaten in het leven roept. Toch is dat niet het geval. Voor Nederlandse advocaten is de tuchtrechtelijke norm namelijk al lang dat de advocaat niet kan volstaan met het enkele melden van zijn uurtarief bij aanvang van de werkzaamheden.

Een voorbeeld is te vinden in de uitspraak van het Hof van Discipline van 20 augustus 2021. In die uitspraak stelt het hof vast dat de advocaat vooraf geen schriftelijke uitleg heeft gegeven over het uurtarief en de te verwachten kosten voor de (niet nader omschreven) bijstand. Het hof verwerpt de stelling dat dit niet mogelijk was. De advocaat had volgens de tuchtrechter op zijn minst een indicatie of schatting van de kosten kunnen geven, zodat klagers zich vooraf een beeld konden vormen van de totale kosten van het voeren van een juridische procedure.

Bij dit alles speelt op de achtergrond een rol dat de cliënt in staat moet worden gesteld te beoordelen of deze uit proceseconomisch oogpunt er niet beter aan doet te schikken in plaats van (verder) te procederen.

Inschatting maken

Bij iedere (deel)opdracht is het dus zaak om aandacht te besteden aan de te verwachten kosten. Natuurlijk kunnen die niet altijd nauwkeurig worden voorspeld, al is het maar omdat de kosten ook van de opstelling van de wederpartij afhankelijk zijn. Maar iedere advocaat zal op basis van eigen ervaring of die van anderen in staat zijn op zijn minst de bandbreedte te noemen waarbinnen de kosten in de meest vergelijkbare gevallen zijn gebleven. Daarbij kan onder meer worden gekeken naar de feitelijke en juridische complexiteit van de zaak, het soort opdracht en, in het geval van een procedure, het aantal procedurele stappen dat voorzienbaar is, inclusief mogelijke incidenten. Dan wordt niet alleen aan de gedragsrechtelijke norm voldaan, maar voortaan ook aan het Unierecht.